Dat nooit meer. De nasleep van de Tweede Wereldoorlog in Nederland valt niet op ongeploegde bodem. Iets meer dan tien jaar eerder namelijk publiceerde ik Grijs verleden, Nederland en de Tweede Wereldoorlog, een boek waarvan je in ieder geval kunt zeggen dat het niet onopgemerkt voorbijging. In het vervolg op Grijs verleden en de polemieken daarover schreef ik tussen 2001 en 2011 tientallen artikelen en hield zo'n 150 lezingen. Onderstaande is een kleine selectie. De artikelen staan op deze plek bijeen.
- De oorlog is voorbij (2003)
- Hij was een zwarte. Over collaboratie (2003)
- De oorlog na de oorlog. Een kroniek (2005)
- De bevrijding van Nederland (2005)
- 75 jaar NSB (2006)
- Peso y pesadilla de la guerra (in het Spaans, 2006)
- Joodse NSB'ers (2006)
- De oorlog (2008)
- NSB, just another political party (in het Engels, 2008)
- De oorlog na de oorlog (2009)
- Moordenaars onder ons. Demjanjuk in context (2009)
- Nachgiebige Zuschauer (in het Duits, 2010)
- Kinderen van foute ouders (2010)
- Omgaan met het kwaad (2010)
- Grijs verleden, een terugblik (2010)
- Absurditeiten rond een boek (2011)
De polemiek over Grijs verleden was kort na verschijnen heftig en is sinds 2008 zo mogelijk nog heftiger. Destijds werd ik vooral scherp aangevallen door mijn gewezen boezemvriend Leon de Winter en zijn vrouw Jessica Durlacher. Vooral laatstgenoemde wond zich erg over het boek op. Hierdoor sneuvelde een vriendschap. Ook werd ik fel aangevallen door Elsbeth Etty, Ed van Thijn en anderen. Hiertegenover stonden vele lovende woorden, ondermeer van Hans Blom in het vakblad van Nederlandse historici en Ido de Haan in Vrij Nederland (niet helemaal toevallig daarom dat ik hen als promotoren voor Dat nooit meer vroeg). Hierna werd het een tijd stil maar na het afscheid van Blom als directeur van het NIOD (alhoewel er geen oorzakelijk verband hoeft te zijn) begon de polemiek opnieuw, nu met zo mogelijk nog meer felheid dan voorheen. Hij werd gevoerd door Evelien Gans, Jolande Withuis, Marjan Schwegman, Frank van Vree, Barbara Henkes en enkele anderen. Artikel nr 16 uit bovenstaande reeks is een antwoord op een 'aanval' van ondermeer de twee laatstgenoemden. Nr. 15 was een antwoord op enkele van de kritieken van anderen. In nr. 16 probeer ik de kritieken ook te verklaren - alhoewel ikzelf natuurlijk niet de aangewezen persoon ben dat te doen.
Een van de redenen die velen mij zo hard vielen, heeft met mijn vader van doen. In enkele van bovenstaande artikelen zeg ik ook iets over hem, over onze verhouding en mijn denkbeelden over zijn 'fout-zijn'. Mijn vader leeft nog. Als dat ooit niet meer het geval is, zal ik zeker over hem schrijven en vertellen wat ik nu om redenen van kiesheid voor me houd. Lang geleden schreef ik overigens wel een 'literair' verhaal over onze verhouding en de oorlog, voor het tijdschrift Atlas. Het heet, niet verwonderlijk wellicht, De afstand van de appel tot de boom en staat eveneens in de lijst van bovengenoemde artikelen (je moet het wel even printen of draaien om te lezen).
Overigens is de verkeerde keuze van mijn vader tijdens de oorlog niet de belangrijkste reden dat velen mij zo hard vallen - althans dat ontkennen ze. Dat is om te beginnen mijn 'horizontale' manier van denken en sceptische mensbeeld. Ook vindt men dat ik te veel belang aan het toeval toeken. Tot slot stellen sommigen dat ik de feiten bij mijn argument zoek. Laatstgenoemde is de enige kritiek die me hoofdbrekens bezorgt. Als hij juist is, dan is het in ieder geval niet bewust. Sterker nog: bewust probeer ik iets dergelijks juist tegen te gaan - vandaar mijn kritiek op anderen. Maar is het samengaan van feit en argument te vermijden? Ik moet de eerste wetenschapper nog ontmoeten die vooral feiten vermeldt die zijn gedachten tegenspreken.
Een van de redenen die velen mij zo hard vielen, heeft met mijn vader van doen. In enkele van bovenstaande artikelen zeg ik ook iets over hem, over onze verhouding en mijn denkbeelden over zijn 'fout-zijn'. Mijn vader leeft nog. Als dat ooit niet meer het geval is, zal ik zeker over hem schrijven en vertellen wat ik nu om redenen van kiesheid voor me houd. Lang geleden schreef ik overigens wel een 'literair' verhaal over onze verhouding en de oorlog, voor het tijdschrift Atlas. Het heet, niet verwonderlijk wellicht, De afstand van de appel tot de boom en staat eveneens in de lijst van bovengenoemde artikelen (je moet het wel even printen of draaien om te lezen).
Overigens is de verkeerde keuze van mijn vader tijdens de oorlog niet de belangrijkste reden dat velen mij zo hard vallen - althans dat ontkennen ze. Dat is om te beginnen mijn 'horizontale' manier van denken en sceptische mensbeeld. Ook vindt men dat ik te veel belang aan het toeval toeken. Tot slot stellen sommigen dat ik de feiten bij mijn argument zoek. Laatstgenoemde is de enige kritiek die me hoofdbrekens bezorgt. Als hij juist is, dan is het in ieder geval niet bewust. Sterker nog: bewust probeer ik iets dergelijks juist tegen te gaan - vandaar mijn kritiek op anderen. Maar is het samengaan van feit en argument te vermijden? Ik moet de eerste wetenschapper nog ontmoeten die vooral feiten vermeldt die zijn gedachten tegenspreken.
