schreef Ronald Havenaar in een buitengewoon vreemde recensie van Dat nooit meer in het NRC-Handelsblad. Ik lees zo'n zin alsof ik de ogen van El Greco heb: hoe kan iemand zoiets nu in de tekst lezen? Of ben ik gek? Ik vind namelijk precies het tegenovergestelde, ben het met Brouwers volstrekt on- en met Kousbroek eens. Deze zin heb ik geschreven zonder nogmaals de tekst te raadplegen. Dat zal ik nu doen. Heb ik mezelf zo slecht uitgedrukt?
(tien minuten later:) Nee, volgens mij doe ik in de uitvoerige passage over het debat tussen Brouwers en Kousbroek over de aard van de Jappenkampen precies wat ik ook elders doe en volgens mij ook moet doen: ik geef de feiten en laat het oordeel aan de lezer over. Maar alleen al de grote hoeveelheid aandacht die ik aan de redenering van Kousbroek besteed (ca. 5 pagina's, 618-623) versus de veel geringere aandacht voor het verhaal van Brouwers (1 pagina, 613-614) geeft al aan waar mijn sympathie ligt. Bovendien is het oordeel evident: de Duitse (vernietigings)kampen zijn simpelweg van een andere orde dan de Japanse kampen. Daarover is geen twijfel mogelijk, ook niet bij de lezer van Dat nooit meer. Tenzij hij, refrein van dit blog, andere bedoelingen heeft of slechts ziet wat in het eigen hoofd zit. Wat een gevangenis overigens!
Ten overvloede nog een citaat over de discussie tussen Brouwers en Kousbroek:
(tien minuten later:) Nee, volgens mij doe ik in de uitvoerige passage over het debat tussen Brouwers en Kousbroek over de aard van de Jappenkampen precies wat ik ook elders doe en volgens mij ook moet doen: ik geef de feiten en laat het oordeel aan de lezer over. Maar alleen al de grote hoeveelheid aandacht die ik aan de redenering van Kousbroek besteed (ca. 5 pagina's, 618-623) versus de veel geringere aandacht voor het verhaal van Brouwers (1 pagina, 613-614) geeft al aan waar mijn sympathie ligt. Bovendien is het oordeel evident: de Duitse (vernietigings)kampen zijn simpelweg van een andere orde dan de Japanse kampen. Daarover is geen twijfel mogelijk, ook niet bij de lezer van Dat nooit meer. Tenzij hij, refrein van dit blog, andere bedoelingen heeft of slechts ziet wat in het eigen hoofd zit. Wat een gevangenis overigens!
Ten overvloede nog een citaat over de discussie tussen Brouwers en Kousbroek:
'Het collectieve verdraaien en verfraaien van het eigen verleden [door Nederlanders en de ontkenning van het eigen schandalige optreden in Indonesië] was volgens Kousbroek niet de enige reden dat de toestanden in de jappenkampen erger voorgesteld werden dan ze in werkelijkheid waren geweest. De andere was de in de jaren tachtig toenemende neiging zich als slachtoffer te presenteren.'Met andere woorden: ook Brouwers was slachtoffer van die slachtofferitis. Vandaar zijn onjuiste weergave van de toestanden in de Jappenkampen.
