Aldus Havenaar in Vrij Nederland, met tussen streepjes na het begrip holocaust een uitleg van die uniciteit: 'racistisch gemotiveerd, systematisch georganiseerd en als industrieel proces uitgevoerd'. In deze combinatie is de Shoah (dat woord gebruik ik liever) inderdaad uniek maar dat wil nog niet zeggen dat het fenomeen uniek is. De Shoah is een verschijningsvorm van een fenomeen dat helaas maar al te vaak voorkomt. Je kunt de uniciteit beklemtonen, je kunt ook nadruk leggen op het fenomeen en volgens mij neigt men in afgelopen jaren naar het laatste. In dit verband het volgende citaat uit Dat nooit meer, pagina 701, het einde van het (op de epiloog na) laatste hoofdstuk.
Havenaar vindt een dergelijke passage ontoelaatbaar. Maar als dat zo is, dan kan je de volledige genocide-studie in de prullenbak gooien en de helft van het NIOD - steeds meer instituut voor genocidestudies - sluiten.
'De Shoah staat als verklaring voor een negatieve beoordeling van het nazisme voorop. Vandaar dat sommigen elke poging tot normalisering van de oorlogsgeschiedenis gelijkstellen aan een poging tot relativering van de Shoah en dus als een morele misstap... Opmerkelijk genoeg leidt juist deze absoluutheid via een ingewikkelde omweg toch weer tot relativering of – wat niet hetzelfde is – historisering van het fenomeen. Immers, onder indruk van de Shoah én de gebeurtenissen in de jaren negentig in onder meer voormalig Joegoslavië en Rwanda ontstond eind twintigste eeuw op een aantal plekken min of meer tegelijktijdig een nieuwe academische discipline: genocide-studies. Uit deze blijkt keer op keer dat de Shoah een gebeurtenis is onder vele, een gebeurtenis bovendien die heel wat dieper verankerd is in de westerse traditie dan men zou wensen... De morele positie van de Shoah was anno 2010 onaantastbaarder dan ooit. Tegelijkertijd blijkt diezelfde Shoah een historisch fenomeen en dus onderhevig aan dezelfde inzichten als andere historische fenomenen. In de spanning tussen deze twee uitersten – morele eenvoud versus historische veelvoud – is nog heel wat ontlading denkbaar.'
